ÂŞIKLARIN KELİME OYUNU (LEBDEĞMEZ)
ÂŞIKLARIN KELİME OYUNU (LEBDEĞMEZ)
Kültürümüzde önemli bir yeri olan âşıklar, bir dönem toplumda basın görevi üstlenmiş, saz ve sözleriyle beylerin, paşaların hatalarını korkmadan dile getirerek halkın gönlünde taht kurmuşlardır. Bir yandan gerçekleri korkmadan dile getiren bir yandan da toplumun eğlence ihtiyacını karşılayan âşıklara halkımız çok değer vermiş, onları bağrına basmıştır.
Âşık; sazlı (telden), sazsız (dilden), doğaçlama yoluyla, kalemle (yazarak) veya bu özelliklerin birkaçını birden taşıyan ve âşıklık geleneğine bağlı olarak şiir söyleyen halk sanatçısıdır. Bu söyleme biçimine "âşıklık-âşıklama"; âşıkları yönlendiren kurallar bütününe de "âşıklık geleneği" adı verilmektedir.
Âşıklar şiirlerini irticalen (doğaçlama) söylerler. Âşıklar genellikle usta-çırak ilişkisi ile yetişirler. Âşıklık geleneğinde; rüya sonrası âşık olma (bade içme), saz çalma, mahlas alma, irticalen söyleme (doğaçlama), deyişme (atışma), askı geleneği (muamma), lebdeğmez (dudakdeğmez), dedim – dedi'li şiir söyleme önemli unsurlardır.
Lebdeğmez âşıklık geleneği içerinde ayrı bir değere sahiptir. Âşıkların ustalıklarını sergilemek için bir tür söz ustalığı olarak başvurdukları bu gelenek halkın ilgisini çekmiş ve büyük bir âşıklık hüneri olarak kabul edilmiştir. Halkın merakla beklediği bir atışma türü olmuştur.
Leb – Değmez (Dudak Değmez) Leb – değmez, âşıkların ustalıklarını sergilemek için başvurdukları bir tür söz ustalığıdır. Bu tarz şiirler, (B,P,M,V,F) dudak ve diş-dudak seslerinin bulunmadığı kelimelerle söylenir. Atışmaların en zor şekli leb-değmezlerdir. Âşıklar bu tarz şiirleri söylerken dudaklarının arasına bir iğne koyarlar ve içinde (B,P,M,V,F) ünsüzlerinin bulunmadığı kelimelerle şiirlerini oluştururlar. Malatyalı Âşık Birfâni'nin lebdeğmezlerinden biri şöyledir:
Güzelyurtlu Özer sözünü derle
Azdıkça yaralar üstünü körle
Gâhi turnalarla gâhi seherle
Aşk ateşi cana canan istedir
Âşık edebiyatının zor ama eğlenceli parçalarından biri olan lebdeğmez geleneğinden ilham alınarak, gençlerin zevkle oynayıp, kelime dağarcıklarını zenginleştirebilecekleri Lebdeğmez Oyununu tasarladık.
Âşıklık geleneğinde, içinde "b,p,m,v,f" ünsüzlerinin olmadığı kelimelerle şiirler söylemek âşıklık hüneri olarak kabul edilir. Zoru başarmak üzerine bina edilen bu gelenekte usta âşık, çırağını bir bakıma hayatın zorluklarına alıştırırdı. Bizler de bu oyunda öğrencilerin eğlenceli bir oyunla lebdeğmez geleneğinde olduğu gibi alfabemizdeki beş ünsüzün geçmediği kelimeleri bulup yarışmalarını istedik.
Oyun içinde bu ünsüzlerin geçmediği bir kelime ile başlayacak. Sırası gelen kendinden önceki öğrencinin söylediği kelimenin son harfiyle başlayan yeni bir kelimeyi 10 saniye içinde söyleyecektir. İçinde "b,p,m,v,f" ünsüzlerinin geçtiği kelimeleri söyleyenler elendikten sonra yarışmayı kazanan belli olacaktır. Bu oyunla teknoloji ile çok erken yaşta tanışan, milli geleneklerimizden kopmaya başlayan gençlerde âşıklık geleneğimiz ile ilgili farkındalık oluşturularak kelime dağarcıkları zenginleşecektir.
Okulumuzda 9. sınıf öğrencileri arasında düzenlediğimiz Âşıkların Kelime Oyunu (Lebdeğmez) yarışmasında arkadaşlarımız bir yandan eğlendiler bir yandan da âşıklık geleneğimizi öğrendiler. Yarışmanın finalinde okul birincisi olan Hebun ALMAS'ı ve finale kalan Mücahit BÜDÜŞ, Ruken BARAN ve Şeval KARABULUT'u tebrik ederiz. Yarışmada dereceye giren öğrencilerimize ödülleri Müdür Yardımcımız Nazmi İLHAN tarafından verildi. Okul idaremize bizlere böyle bir imkan sağladığı teşekkür ederiz. Âşıkların Kelime Oyunu (Lebdeğmez) yarışmamızın tüm Türkiye'ye yayılıp oynanması ümidiyle.
SİDRA ADANİR, ECRİN HEJA ÖZKAYA, ZEYNEP GÜLTEKİN (9/E)
AHAL öğrencileri ile LEBDEĞMEZ OYUNU YARIŞMASI
https://www.youtube.com/watch?v=YU0tUn95DHE&ab_channel=LEBDE%C4%9EMEZOYUNU
Okulumuzda yapılan Lebdeğmez yarışması ile ilgili videoyu linki tıklayarak izleye bilirsiniz. Teşekkürler